Trong mục “Chuyện Đông chuyện Tây” trên Kiến Thức Ngày Nay số 641(01/6/2008), độc giả Lê Công Thi hỏi: “Sau 1975, tôi thường nghe các từ là lạ như “khủng bố trắng” (…), ý nghĩa của nó thì tôi cũng hiểu, song không biết nó có xuất xứ từ đâu, vì tôi sống ở miền Nam và trước năm 1975 chưa bao giờ nghe đến những từ này. Xin nhờ báo Kiến Thức Ngày Nay giải đáp”.
Người phụ trách là Liêu Hân trả lời: “Đây là những từ được dịch trực tiếp từ những thuật ngữ trong tiếng Hán hiện đại gần như sát nghĩa. Khủng bố trắng được dịch từ thuật ngữ “bạch sắc khủng bố”, dùng để chỉ chiến dịch khủng bố và tàn sát bằng bạo lực trên quy mô lớn”. Tôi ngờ ngợ về câu hỏi và câu trả lời trên đây nên xin nhờ tạp chí Hồn Việt nhận xét giúp.
(Nguyễn Văn Giai, P.4, Q.Bình Thạnh, Tp. HCM)
Học giả An Chi trả lời: Người đặt vấn đề đã không đúng mà người trả lời cũng sai nốt. Đặt vấn đề không đúng là vì danh ngữ khủng bố trắng đã tồn tại từ lâu trong ngôn ngữ của người miền Nam cũng như của cả nước chứ không phải sau năm 1975 mới xuất hiện.
Bằng chứng hùng hồn nhất là nó đã được ghi nhận trong “Việt Nam Tự Điển” do Lê Văn Đức cùng một nhóm văn hữu biên soạn, Lê Ngọc Trụ hiệu đính và do Nhà sách Khai Trí ấn hành từ năm 1970. Quyển thượng (từ A đến L) đã ghi nhận tại trang 748 rõ ràng như sau: “Khủng bố trắng (…): chiến dịch càn quét với một hệ thống rộng rãi”.
Chúng tôi nêu quyển tự điển này như một nguồn thư tịch quan trọng về mặt từ vựng chứ thực ra ta chỉ cần lên mạng và gõ ba chữ “khủng bố trắng” thì sẽ thấy cái danh ngữ này đã có mặt từ rất sớm trong tiếng Việt, đặc biệt là trong các văn kiện và tư liệu liên quan đến Đảng Cộng sản Đông Dương. Có lẽ vị độc giả kia muốn nói rằng danh ngữ khủng bố trắng đã được “nhập cảng” vào Nam từ miền Bắc. Rất tiếc rằng, nó đã “nằm vùng” trong ngôn ngữ của miền Nam tự bao giờ rồi!
Còn trả lời sai là vì danh ngữ khủng bố trắng không phải “được dịch gần như sát nghĩa” từ thuật ngữ “bạch sắc khủng bố” của tiếng Hán mà được dịch sát hẳn nghĩa từ danh ngữ Terreur blanche của tiếng Pháp. Terreur blanche (khủng bố trắng) là cái tên đặt cho hai giai đoạn trong lịch sử của nước Pháp mà phái bảo hoàng đã đàn áp những người cách mạng và những người đối kháng một cách tàn bạo, lần đầu vào năm 1795, lần sau năm 1815.
Lãnh tụ và cán bộ cách mạng của ta, nhiều người xuất thân là trí thức (dĩ nhiên là lúc bấy giờ đã học tiếng Pháp và lịch sử của nước Pháp) nên nhiều người đâu có lạ gì với cái tên đó. Chẳng những thế, họ còn dịch nó sang tiếng Việt để biến nó thành một cấu trúc mang tính chất của danh từ chung rồi dùng nó theo ẩn dụ, để chỉ những cuộc đàn áp tàn bạo trên quy mô lớn của thực dân Pháp đối với những người cách mạng của ta nữa.
Vậy cái điểm xuất phát của danh ngữ khủng bố trắng là tiếng Tây chứ không phải tiếng Hán.
