Bà CAO MINH NGUYỆT (Cité des Magnolias, Auvers – sur – Oise, Pháp) hỏi: Tôi đọc truyện Lục Vân Tiên của cụ Nguyễn Đình Chiểu, đoạn nói về Lục Vân Tiên từ tạ Tôn sư, xuống kinh đô ứng thí.
Giữa đường gặp một bọn cường khấu đang cướp phá một ngôi làng sơn cước và vây bắt một cô thiên kim tiểu thư tên là Kiều Nguyệt Nga với ý định mang lên núi làm phu nhân. Trước việc bất bình, không thể điềm nhiên tọa thị, Vân Tiên vội vã:
Bẻ cây làm gậy tìm đàng xông vô
Kêu rằng: “Bớ lũ hung đồ
Chớ toan giở thói hồ đồ hại dân’
Phong Lai mặt đỏ phừng phừng
Thằng nào lại dám lẫy lừng gọi tao |
Sau một hồi giao chiến, Vân Tiên giết được Phong Lai, đánh tan bọn cướp. Nhờ vậy mà Kiều Nguyệt Nga thoát nạn. Để tạ ơn Vân Tiên, Nguyệt Nga đưa cho chàng cây trâm đang giắt trên mái tóc. Nhưng vì Vân Tiên không thuộc hạng người làm việc nghĩa để mong được trả ơn nên quay mặt đi. Biết mình thất thố Nguyệt Nga vội vàng tạ lỗi:
Riêng than: Trâm hỡi là trâm
Vô duyên chi bấy ai cầm mà mơ
Đưa trâm chàng đã làm ngơ
Thiếp xin đưa một bài thơ giã từ… |
Bài thơ của Kiều Nguyệt Nga không thấy chép trong truyện Lục Vân Tiên mặc dầu có rất nhiều người quả quyết với tôi là thật sự đã có một bài thơ như thế, do chính cụ Đồ Chiểu làm ra, hoặc do một nhà thơ nào khác. Nhờ Tạp chí Hồn Việt giải đáp điều thắc mắc này giúp tôi. Trân trọng cảm ơn.
Học giả BÁT SÁCH trả lời:
Thưa bà, bài thơ mà bà hỏi là một bài thơ có thật trên giấy trắng mực đen, một bài Đường luật bằng chữ Hán.
Bài thơ như sau:
Loan xa thiên lý nhất thân Kinh
Chàng ngộ Phong Lai bán lộ trình
Thục nữ nguy nan vô tự thoát
Hạnh phùng thời cứu đắc du sinh
Ân tình lưỡng tự tâm hà giải
Báo đáp thâm ân ý vị bình
Dục thỉnh ân nhân quy cố lý
Hồi tường phụ mẫu đắc tường minh |
Chúng tôi xin tạm dịch nghĩa như sau:
Xe loan ngàn dặm một thân đi
Giữa đường gặp cướp Phong Lai
Người con gái bị nguy không tự thoát được
May mắn được cứu như được sống lại
Chữ ân và chữ tình không biết phải tính thế nào
Ơn sâu ý muốn báo đáp sao cũng chưa vừa
Muốn mời ân nhân về nơi cố lý
Để ân nhân và cha mẹ thiếp được biết mặt nhau. |
Tác giả bài thơ nhất định không phải là cụ Đồ Chiểu mà là một nhà Nho nào đấy đã cảm tác khi đọc Lục Vân Tiên, cũng như Thế Lữ đã cảm tác Giây phút chạnh lòng khi đọc Đoạn tuyệt của Nhất Linh.
Truyện Lục Vân Tiên còn kể rằng, khi đọc bài thơ, Vân Tiên đã khen nức nở:
Thơ đâu dũ xuất dũ(*) kỳ
Cho hay tài gái kém gì tài trai
Như vầy ai lại thua ai
Vân Tiên hòa lại một bài trao ra |
Bài thơ họa của Vân Tiên tôi không nhớ, nhưng có chép lại để dành làm tài liệu, nhưng giấy chép bài thơ bị lẫn đâu, tìm mãi không ra. Xin hẹn khi nào tìm được tôi sẽ tiếp tục trả lời hầu bà. Kính chào bà.
