Ngày 03/10/2013, tại TP Hồ Chí Minh, Giải thưởng Balaban “Vì sự nghiệp bảo tồn di sản văn hóa Hán - Nôm” năm 2013 đã được trao tặng cho GS.TS Mai Quốc Liên – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Quốc học, Tổng biên tập tạp chí Hồn Việt. Đến dự Lễ trao giải có GS John Balaban - nhà thơ, người sáng lập và cựu chủ tịch của Hội VNPF, TS Toán học Ngô Trung Việt - Phó Chủ tịch Hội bảo tồn di sản chữ Nôm, ông Stephen Lesser - Phụ trách Tài chính của Hội Bảo Tồn đi sản chữ Nôm, nhà văn Lê Quang Trang - Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Chủ tịch Hội Nhà văn TP.Hồ Chí Minh,nhà văn Vũ Hạnh (nguyên Tổng thư ký Phong trào bảo vệ văn hóa dân tộc Sài Gòn cũ) - Ủy viên Hội đồng Lý luận - Phê bình Văn học Nghệ thuật Trung ương, học giả, nhà Hán Nôm học Nguyễn Quảng Tuân, TS Phan Văn Hoàng - nguyên Tổng thư ký Hội Khoa học lịch sử TP.HCM, TS sử học Bùi Kha, Việt kiều Mỹ, cộng tác viên của Trung tâm Nghiên cứu Quốc học và tạp chí Hồn Việt… và hơn 100 khách mời là các học giả, các nhà nghiên cứu văn hóa, các cơ quan thông tấn báo chí.
Không những có ý nghĩa động viên tinh thần nhà nghiên cứu mà Giải thưởng Balaban còn kèm theo một chén gốm dát bạc - món quà độc đáo, đậm nét văn hóa truyền thống Việt Nam (do nghệ nhân người Mỹ tác tạo). Thân chén có câu thơ Nôm của Hồ Xuân Hương: “Chuông ai đứt nối bên kia tá. Ương lỡ chung tình một túi thơ”.
|
GS Mai Quốc Liên (bên trái) và GS Balaban tại Lễ trao giải thưởng Balaban năm 2013 |
GS Mai Quốc Liên từng được tặng hai Giải thưởng Nhà Nước về khoa học – công nghệ (cụm công trình Ngô Thì Nhậm) và về Văn học nghệ thuật (Lý luận – Phê bình). Và ông cũng được tặng Giải thưởng Lý luận – phê bình văn học năm 2012 (loại A) của Hội đồng lý luận phê bình Trung ương cho cuốn Tiểu luận và Phê bình Văn học. Các công trình giáo sư trực tiếp thực hiện có: Nguyễn Trãi toàn tập (tân biên), 3 tập – 2.000 trang, đã in lần thứ hai; Quốc âm thi tập (chữ Nôm) đang sửa thêm và in lần thứ 3; Ngô Thì Nhậm – tác phẩm (1746-1802), gồm 5 tập, 2.500 trang; trong đó giáo sư dịch hàng trăm bài thơ, phú, biểu,… ; Nguyễn Du toàn tập (2 tập), 1000 trang, trong đó giáo sư phụ trách dịch phần thơ chữ Hán và viết bài nghiên cứu, cùng là chú thích Văn chiêu hồn; Cao Bá Quát toàn tập, gồm 2 tập, khoảng 2.000 trang; trong đó giáo sư viết bài nghiên cứu chung, dịch thơ, phiên âm Nôm… Ngoài ra GS Mai Quốc Liên còn chủ biên các công trình như Hoàng Việt thi tuyển, Văn bản các bài Tựa, Bạt của các nhà văn cổ điển. Trong các công trình nghiên cứu của mình, giáo sư đã trình các công trình nghiên cứu về Trần Nhân Tông, Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương… và viết nhiều bài về văn học cổ điển Việt Nam, Trung Hoa…trên tờ ấn phẩm hằng tháng của Trung tâm Nghiên cứu Quốc học là tạp chí Hồn Việt.
Giải thưởng Balaban là giải thưởng thường niên nhằm tôn vinh những đóng góp to lớn của các cá nhân, tập thể trong công cuộc bảo tồn và truyền bá di sản văn hóa chữ Nôm, được trao bởi Hội Bảo tồn di sản Nôm, thuộc Quỹ học bổng Việt – Mỹ do tiến sĩ Phùng Tiến Đoàn sáng lập. Giải thưởng mang tên John Balaban, nhà thơ, giáo sư giảng dạy tại đại học North Carolina State.
Tại lễ trao thưởng, GS Balaban – Chủ tịch Hội Bảo tồn di sản Nôm bày tỏ niềm vui quay lại Việt nam và cho biết: “Hôm nay, tôi vui mừng được trao giải thưởng Balaban năm 2013 cho học giả lỗi lạc – GS Mai Quốc Liên. Mục đích của Hội chúng tôi là nâng cao trí thức toàn thế giới và truy nhận toàn thế giới vào di sản văn hóa vĩ đại được viết trong Hán – Nôm. Trong 14 năm, chúng tôi đã tạo ra các từ điển Nôm trên máy vi tính, tổ chức các cuộc hội nghị về chữ Nôm, tiến hành số thức hóa các thư viện, và cùng với giải thưởng vinh danh các học giả Hán – Nôm và những nhà nghiên cứu trẻ…”.
GS Mai Quốc Liên phát biểu: “Tôi từng được nhận giải thưởng Nhà nước cao quý, nhưng giải của các bạn Hoa Kỳ lại có một ý vị khác: ý vị xứ lạ… Có được một người tri kỷ, tri âm như GS John Balaban Hoa Kỳ đối với công việc nghiên cứu chữ Nôm là một điều vô cùng thú vị và hạnh phúc. Giải thưởng Balaban tuy trao cho một cá nhân, nhưng nó là công sức của cả tập thể gồm nhiều vị lão thành như cụ Vũ Tuân Sán đã trăm tuổi, cụ Vũ Khiêu, cụ Hữu Ngọc đều gần trăm tuổi, cụ Nguyễn Quảng Tuân gần 90 tuổi… Tập thể trong 20 năm qua đã dốc trọn tâm huyết vào lòng yêu tiếng Việt, chữ Nôm, chữ Hán Việt và đã làm nên 125 công trình nghiên cứu văn hóa trên tất cả các bộ môn cổ học…”
Về Hội Bảo tồn di sản Nôm (Vietnamese Nôm Preservation Foundation)
Đứng trước thực tế di sản viết chữ Nôm và chữ Hán - Nôm có lịch sử cả ngàn năm nhưng đang có nguy cơ mai một, Hội Bảo tồn di sản Nôm, thành lập từ năm 1999, đã đầu tư nghiên cứu và tạo được công cụ cơ sở cho việc bảo tồn số thức chữ viết cổ ở Việt Nam.
Cụ thể là số thức hóa, tạo công cụ tra cứu chữ Nôm trên internet và từ điển chữ Nôm trực tuyến, giúp thuận lợi trong việc khảo cứu, nhận diện thư mục, bảo quản và trao đổi trên internet về chữ viết cổ… Trong lĩnh vực in ấn, nếu như trước đây chữ Nôm chỉ có thể in bằng ván khắc gỗ thì các chuyên gia của hội lần đầu tiên đã tạo ra font chữ Nôm VNPF để xuất bản cuốn thơ của Hồ Xuân Hương.
Ngoài ra, hội cũng thực hiện được nhiều công trình có ý nghĩa như: Xuất bản từ điển hiện đại đầu tiên về chữ Nôm: Giúp đọc Nôm và Hán - Việt; cùng với Viện Nghiên cứu Hán - Nôm xuất bản cuốn sách Kho chữ Hán - Nôm mã hóa; sưu tầm những phiên bản chữ Nôm về Truyện Kiều, cũng như phiên bản 1697 của Đại Việt sử ký toàn thư; trao học bổng chữ Nôm cho các học giả và sinh viên Việt Nam; hợp tác với Thư viện Quốc gia Việt Nam tạo ra thư viện số đầu tiên ở Việt Nam cho tuyển tập văn bản trong chữ Hán - Nôm (khoảng 4.000 đầu sách); tổ chức các hội nghị quốc tế về chữ Nôm…
Hội đang đề xuất một chương trình số hóa toàn diện thư tịch Hán - Nôm, chữ Phạn khắc, chạm trổ cửa và hoành phi tại chùa Thắng Nghiêm, một trong những ngôi chùa cổ nhất và quan trọng nhất Việt Nam được sáng lập dưới triều nhà Lý cách đây 1.000 năm. Chương trình này tạo ra một kho lưu trữ trên mạng về ngôi chùa - một mô hình bảo quản di sản văn hóa với nhiều di chỉ tôn giáo khác.
Một công trình cũng đang được hội triển khai là sưu tầm thư tịch Nôm trong thư viện tư nhân từ việc số hóa. Đây là một giải pháp bảo tồn mới, giúp chủ nhân không bị mất quyền sở hữu, đồng thời vẫn có những đóng góp với cộng đồng.
Bên cạnh đó, hội cũng đang nỗ lực hợp tác với Thư viện Khoa học tổng hợp TPHCM trong lĩnh vực số hóa các văn bản Nôm. Hỗ trợ kỹ thuật và thiết bị máy tính để nâng cao chất lượng học tập, nghiên cứu của sinh viên tại Thư viện Quốc gia; tài trợ in từ điển Nôm mới của học giả, GS Nguyễn Quang Hồng; hợp tác với Hội Kiều học để đưa lên internet 18 phiên bản đầu của Truyện Kiều…
