1. “Nhân nói đến chuyện ra hàng của Từ Hải, Bác có nói với anh Tố Hữu: Từ Hải là một thằng tồi, nó không chết đứng thì rồi cũng đến chết ngồi, mà đã chết vì đầu hàng hay chết ngồi đều là chết nhục”.
(Hoài Thanh toàn tập, tập 4, tr. 856)
Tôi thấy nhận xét của Bác Hồ thật thâm thúy. Nhất là trong hoàn cảnh ta đang chiến đấu, cũng có kẻ khuyên ta nên nhân nhượng, đầu hàng: nó mạnh gấp trăm lần các anh, đánh nó làm sao nổi.
Gần đây, có người đưa ra thuyết: vì yêu dân, bảo vệ dân nên phải dâng đất, cầu hòa, đầu hàng: “Giữ nước không bằng giữ dân”. Kiểu lý luận tách rời dân ra khỏi nước này, nghe thật mị dân… Mất nước thì làm sao dân sống được, có sống thì cũng là sống nhục, chết nhục thôi chớ. Mấy chục năm trường nô lệ ông cha ta không chịu nhục, “Xối máu nóng rửa vết nhơ nô lệ”, rồi đến thời hy sinh tất cả; “Dù có đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng quyết giành cho được độc lập, tự do”. Và ta đã thắng. Bây giờ lại có kẻ đi rêu rao: trả cái giá đắt quá! Giá “đầu hàng” đi rồi sau nó cũng cho mình độc lập, mà khỏi phí xương máu, có phải hơn không? Nói thế mà nghe được! Là vì cái tâm đã chết, cái tâm đã thành tro tàn, cái tâm đã muốn đổi đường…
Hoài Thanh (cầm hoa) đứng giữa cụ Cao Xuân Huy (trái) và cụ Đặng Thai Mai (phải) trong buổi chia tay Viện Văn học. Ảnh TL: Dương Tất Từ.
Bác Hồ là người thích Kiều, cụ đã nhiều lần “tập Kiều” với đồng bào, với khách quốc tế. Lời cụ nói là nhân chuyện Từ Hải mà bình luận trên cái nhìn chiến lược về chiến tranh – chiến đấu.
2. “Năm 1945, khi quân Tưởng đã kéo vào dày đặc ở miền Bắc và quân Pháp đã bắt đầu đánh phá ở miền Nam, anh Tố Hữu có dịp được gặp Bác. Anh thưa với Bác:
- Thưa Cụ, một bên thì Tây, một bên thì Tàu, bên nào đáng lo hơn?
- Tây cũng không đáng sợ, Tàu cũng không đáng sợ… Đáng sợ nhất là các chú!
(Hoài Thanh toàn tập, tập 4, tr. 857)
Nhà văn Hoài Thanh có lời bình: “Câu trả lời của Bác có vẻ như một câu nói vui. Nhưng càng nghĩ càng thấy sâu sắc. Thực tiễn đã nhiều lần chứng minh chính ta là người quyết định bước đi của lịch sử. Trong một hoàn cảnh nhất định, đi tới hay đi lui, đi nhanh hay đi chậm đều do ta”.
Ngày nay, trước tình hình rất phức tạp ở ta, trước thời cơ nhưng cũng trước bao nhiêu thách thức mất còn; ngẫm câu cụ Hồ càng thấy thấm thía: Đáng sợ nhất là các chú!. “Kẻ thù của mình là chính mình” - lời phật dạy. Nên, hư, thành, bại… đều là do “các chú” hết. Nên trong Di chúc điều đầu tiên Bác dặn là phải “chỉnh đốn Đảng”.
Bài liên quan:
