Nạn đua xe trái phép tại Mỹ

Ở Mỹ việc đua xe trái phép được gọi là việc đua xe ngoài đường (street racing), chính xác hơn là việc đua xe ngoài đường trái phép (illegal street racing) vì việc đua này xảy ra trên các đường lưu thông bình thường chứ không phải đua hợp pháp nơi trường đua.

Thường các tay đua chọn những khúc đường rộng rãi, quanh các khu thương mại, sau các khu nhà kho... vào đêm khuya vắng vẻ, không có xe lưu thông bình thường đi vào, dễ tránh sự phát hiện của cảnh sát giao thông mà lại có nhiều chỗ để cho nhiều người tới tụ họp ngồi xem, cổ vũ.

Một vụ điển hình đã xảy ra tại thành phố Kent (bang Washington) vào 1-2 giờ sáng 26/7/2008. Khuya ngày 25/7/2008, cảnh sát tuần tra thành phố Kent thấy có cả trăm người tụ tập tới gần một khu thương mại nên họ nghi sẽ có cuộc đua xe trái phép. Họ báo về sở chỉ huy để nhờ yểm trợ vây bắt.

Cảnh sát giao thông (CSGT) bang Washington cho một máy bay đi trinh sát xác định chính xác nơi cuộc đua sẽ diễn ra. Sau đó CSGT thành phố Kent vây bắt được 112 người vừa các tay đua vừa người ngồi xem cổ vũ, hơn 100 người khác đã chạy thoát được.

Lần này CSGT thành phố Kent không thả cho những người bị bắt về rồi gởi giấy báo tới nhà để gọi ra Sở CSGT xét hỏi như trước nữa mà đưa 112 người về thẳng nhà tù tạm giam, xe bắt được cũng bị giam. Từ đó, họ thanh lọc và đưa 80 người ra tòa án ngày 6/8/2008. Hình phạt họ đưa ra:

1. Lần đầu đua xe trái phép:

- 18 tháng tù treo có làm báo cáo với nhân viên thi hành án(1); - Đóng khoảng 450USD, trong đó gồm 100USD tiền phạt xâm nhập và đua xe trái phép và phần còn lại là chi phí phát sinh do bị giam và các chi phí cho việc điều tra; - Có thể bị gởi tới trường học lái xe an toàn(2) để học các điều cần thiết và bị cấm không được tới các chỗ được biết là nơi đua xe trái phép.

2. Tái phạm:

- Tội đua xe: tham gia đua tốc độ với một hay nhiều xe khác, bị phạt tù có thể tới 1 năm tù giam, và phạt tiền có thể lên tới 1.000USD.

- Tội xem đua xe trái phép: bị phạt tù có thể lên tới 1 năm tù giam, và bị phạt tiền có thể lên tới 1.000USD(3).

Thế nhưng, nạn đua xe trái phép vẫn cứ xảy ra ngay tại Kent và tại nhiều nơi trên đất Mỹ nhất là ở những vùng thuận tiện cho việc đua, có thể quy tụ những tay đua từ nhiều bang khác tới.

Các thống kê ở Mỹ cho thấy: Trung bình có 135 người chết/năm do tai nạn đua xe trái phép gây ra và 51/1.000 người đua xe bị thương.

Theo Cơ quan Quản lý quốc gia về an toàn giao thông xa lộ, tai nạn do lái xe mô tô là nguyên nhân hàng đầu đưa đến cái chết cho người từ 16 tới 20 tuổi. Viện Bảo hiểm an toàn xa lộ cũng cho biết có 5.749 trẻ vị thành niên ở Mỹ chết do lái xe mô tô trong năm 1999.

Việc đua xe trái phép là hệ quả của nhiều nhân tố, trong đó chủ yếu là tình trạng nghiện chất kích thích, sự mong muốn nổi danh và nhu cầu về tốc độ của một bộ phận trong giới trẻ. Những nhân tố này rất khó xóa bỏ chỉ bằng luật pháp, cho nên tốt hơn là nên chuyển việc đua xe trái phép qua thành hoạt động trong môi trường hợp pháp, an toàn hơn, có kiểm soát, đồng thời đem lại lợi ích cho cộng đồng theo tinh thần “Chính sự hợp tác chứ không phải chống đối sẽ đưa đến thành công lớn nhất”.

Vì vậy năm 2003, một tổ chức có tên Street Scene Revolution’s Evo Street Racers, gọi tắt là Evo, được thành lập như là một Hiệp hội những người tự nguyện trong những người đua xe thể thao nhằm làm giảm nạn đua xe trái phép. Giải pháp mà Evo đề ra để giúp bài trừ nạn đua xe trái phép, gọi là The Evolution Solution (Giải pháp tiến hóa), là một kế hoạch gồm 3 giai đoạn. Ở đây chúng ta chỉ đi vào những phần giúp kinh nghiệm giải quyết vấn nạn đua xe trái phép tại nước ta.

Giai đoạn 1 và 2: Để tìm giải pháp cho nạn đua xe trái phép, Evo không những khuyến khích các chương trình đua xe hợp pháp hiện có mà còn tạo ra các sự kiện gọi là Beat The Badge^TM như là giải pháp thay thế cho đua xe trái phép.

Sự kiện này hiện nay đã nổi tiếng ở Mỹ và nhiều nơi trên thế giới, trong đó chủ yếu là cuộc đua tốc độ từng cặp giữa một cảnh sát giao thông chạy trên xe tuần tra cảnh sát và một người thường chạy trên xe của mình trên đường đua dài 1/4 mile (khoảng hơn 400m) rộng khoảng 60 feet (khoảng hơn 20m). Để thực hiện các cuộc đua này, Evo đã tìm được sự hợp tác chặt chẽ với các cơ quan cảnh sát các bang, quận và địa phương.

Những cảnh sát tham dự cuộc đua là tự nguyện, đường đua do cảnh sát chọn có phương tiện giúp chống rủi ro tai nạn cho hoạt động đua và nhân viên cảnh sát tham gia cuộc đua, và Evo chi trả cho tất cả mọi công tác bảo quản chức năng kỹ thuật và tiền xăng dầu cho các xe tuần tra cảnh sát tham gia cuộc đua. Chương trình Beat The Badge™ là một giải pháp thay thế khả thi cho các cuộc đua trái phép đồng thời đưa những người đua xe trái phép tới một môi trường an toàn, hợp pháp và được kiểm soát, trong đó họ có thể thỏa mãn cơn thèm khát về tốc độ.

Đó còn là sự hợp tác giữa những người đua xe trái phép với cảnh sát, giúp cảnh sát có cơ hội giáo dục, chỉ ra những sự nguy hiểm và hậu quả tai hại của việc đua xe trái phép, và khuyến khích họ từ bỏ đua trái phép mà vào tham gia đua hợp pháp, và quan trọng hơn là giúp người lái xe biết trách nhiệm, kính trọng người khác và giữ an toàn hơn trong việc lái xe.

Giai đoạn 3: Sau khi đã xây dựng được một số cơ sở cho các giai đoạn 1 và 2 thì mới thi hành các quy định:

I. Phạt người đua xe trái phép:

1. Vi phạm lần đầu: - Bị buộc một tội nhẹ(4); - Xe bị giam 60 ngày với chi phí tối thiểu 3.000USD và thêm tiền phạt về chỗ chứa xe bị giam; - Bị tù giam trong thời gian từ 6 -18 tháng; - Bị treo bằng lái xe tới 1 năm; - Bị phạt tiền: 2.500-5.000USD cộng thêm tiền phạt phát sinh như phí do bị giam trước khi ra tòa, phí điều tra hồ sơ...; - Bị buộc phải phục vụ cộng đồng 200 giờ; - Bị buộc phải học Giáo trình về giáo dục người lái xe tại cơ quan CSGT hay tại Trường dạy lái xe an toàn; - Bị hạn chế việc thương lượng để dàn xếp vụ án(5).

2. Vi phạm lần hai: - Bị buộc một tội nhẹ và có thể lên tới một tội nặng; - Bị tịch thu xe vĩnh viễn; - Bị tù giam từ 12-30 tháng; - Bị treo bằng lái xe lên tới 2 năm; - Bị phạt tiền: 5.000-7.500USD cộng thêm tiền phạt chi phí phát sinh như phí do bị giam trước khi ra tòa, phí điều tra...; - Bị buộc phải phục vụ cộng đồng trong 300 giờ; - Bắt buộc phải học giáo trình về giáo dục người lái xe; - Bị hạn chế việc thương lượng để dàn xếp vụ án.

II. Phạt người phạm tội hỗ trợ một cuộc đua xe trái phép: - Bị buộc một tội nhẹ; - Bị phạt tiền: 1.500-3.000USD, cộng thêm tiền phạt chi phí phát sinh; - Bị buộc phải phục vụ cộng đồng 100 giờ.

III. Phạt người xem hay người được chở theo xe đua: - Bị phạt tiền: 1.000-2.000USD, cộng thêm phạt tiền phí phát sinh.

V. Phạt các tay đua trái phép gây chết người: - Bị buộc một tội nặng: Tội giết người không cố ý; - Bị tù giam từ 6-20 năm với 20-25 năm quản chế (sau khi ra tù); - Bị hạn chế việc thương lượng dàn xếp vụ án.

V. Phạt các cơ sở dịch vụ về khí thải xe và các cơ sở dịch vụ sửa chữa/thay đổi: Một cơ sở dịch vụ về khí thải xe hay dịch vụ sửa chữa xe nào bị phát hiện cấp giấy chứng nhận giả cho các xe hay thay đổi chi tiết xe không phù hợp với các điều kiện lưu hành xe, lấy đi hay lắp thêm hay cải biến một bộ phận trên xe đã đăng ký khiến làm đạt hay vượt các thông số quy định về tốc độ, về khí thải, hay làm vô hiệu hóa một thiết bị kiểm tra thì bị phạt phải chịu phạt số tiền lên tới 25.000USD cho một tai nạn xảy ra và bị thu giấy phép hành nghề từ 6-36 tháng.

Theo Evo, các chương trình của họ đã được chứng tỏ là cứu được nhiều mạng sống, thăng tiến văn hóa lái xe, khôi phục phong cách lễ độ của những cộng đồng, làm giảm chi phí công cộng, xúc tiến công nghiệp thể thao đua xe và chuyển hướng thu nhập vào lãnh vực kinh doanh.

Đua xe. Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Giải pháp nào cho vấn nạn đua xe trái phép ở nước ta?

Mặc dầu CSGT ở TP.Hồ Chí Minh và các nơi đã tốn rất nhiều công sức, nhiều phương tiện, nhiều thời gian, và có lần đã từng vây bắt được cả 500 xe đua đem về giam giữ mà tới nay vẫn chưa có cách giải quyết ổn được nạn đua xe trái phép.

Một trong những yếu tố khiến CSGT không triệt phá được nạn này là do các địa phương không thể xử lý phạt nặng tội đua xe trái phép vì chưa có luật nghiêm từ chính quyền trung ương. So với Mỹ, việc xử phạt của ta hiện nay quá nhẹ. Xin đề xuất giải pháp sau:

I. Quy trình xử lý nạn đua xe trái phép:

Bước 1: Chính quyền địa phương và lãnh đạo ngành CSGT họp bàn thống nhất luật, phương cách triệt hạ nạn đua xe trái phép.

1. Mỗi khi được báo tin có nạn đua xe trái phép, CSGT sẽ vây, chặn bắt các tay đua, các cô gái ngồi sau tay đua và người tham gia cổ vũ. Bắt tại chỗ, dùng thêm phương tiện như máy chụp hình, máy quay phim để truy tìm bắt những tay đua đã chạy thoát.

2. Bản thân người đua xe phải nộp tiền phạt 10 triệu đồng. Các người ngồi sau tay đua nộp phạt 5 triệu. Người xem cổ vũ nộp phạt 3 triệu. Tiền phạt này được sung vào quỹ nuôi người tàn tật, người già neo đơn, trẻ mồ côi.

3. Những tay đua bị bắt tại chỗ cũng như bị truy tìm và bắt qua hình ảnh đều được đưa trực tiếp vào doanh trại quân đội địa phương, chứ không cho về trình diện, làm kiểm điểm tại phường như trước nay. Nơi đây, họ phải:

- Được quản lý như tân binh, nhưng chi phí ăn ở phải do gia đình đóng.

- Hằng ngày đi làm công ích xã hội. Công ích bao gồm vệ sinh môi trường: nạo vét cống rãnh, làm sạch kênh mương, đắp đê, đường, dọn dẹp, xử lý các bãi rác, các bãi nước thải v.v...

- Sau 1 tháng, viết một bản thu hoạch, liệt kê các công tác đã làm, viết những chuyển biến về nhận thức của bản thân trong việc tham gia làm công ích. Những ai lao động tốt, thành tâm nhận sai lầm trong việc đua xe trái phép, hứa không tái phạm sẽ được cho về. Ai ngoan cố, tiếp tục làm công ích

- Nếu về mà tái phạm đua xe sẽ bị đi làm công ích với thời gian gấp 3 lần, xe bị tịch thu, bằng lái xe cũng bị tịch thu. Sau 1 năm mới có thể xin thi lại bằng lái xe khác.

Bước 2: Phổ biến rộng rãi biện pháp chế tài đã được nhất trí thông qua trong bước 1 trên các phương tiện truyền thông đại chúng như báo, đài phát thanh, đài truyền hình. Đặc biệt trên các kênh truyền hình mà giới trẻ ưa chuộng như Yeah1TV, giữa các tập phim Hàn Quốc, Trung Quốc... Việc phổ biến phải được lặp lại nhiều lần ít nhất trong vòng một tháng.

Bước 3: Sau một tháng phổ biến, thì mới bắt đầu thực hiện biện pháp chế tài này.

II. Tạo sân chơi lành mạnh, hữu ích:

Mặt khác, ở nước ta cũng như ở Mỹ và các nơi khác trên thế giới là rất khó dẹp nạn đua xe trái phép chỉ bằng trừng phạt theo luật pháp, nhất là khi luật không nghiêm minh và việc thực thi luật cũng không nghiêm minh.

Chúng ta hiện không đủ nhân lực, tiền bạc, phương tiện đường sá để tổ chức các cuộc đua tốc độ tay đôi giữa một CSGT với một người dân như trong chương trình Beat The Badge^TM của Evo ở Mỹ. Chúng ta nên tiếp tục củng cố và phát triển các cuộc đua mô tô hợp pháp và có giải thưởng cao:

a. Tổ chức đua xe gắn máy hợp pháp tại các sân vận động như Trường đua Phú Thọ (TP.HCM) hoặc tại các trung tâm thi lái xe dưới nhiều hình thức khác nhau phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất của ta. Như phân thành nhiều nhóm nhỏ để cho thi tốc độ qua các vòng loại, rồi bán kết, chung kết tại sân vận động.

b. Đoàn Thanh niên phối hợp với các câu lạc bộ xe gắn máy sẵn có tại các tỉnh, thành để tổ chức và khuyến khích, lôi kéo giới trẻ tham gia vào các sự kiện sử dụng xe gắn máy một cách có ý nghĩa văn hóa, xã hội và hữu ích cho cộng đồng.