Phim truyền hình: Cuộc chạy đua tuột dốc!!

Cạnh tranh hay giành giật?

Có nhiều hãng phim lẽ ra là tín hiệu tốt khi các hãng cạnh tranh nhau để làm được những bộ phim hấp dẫn. Nhưng số đơn vị có thực lực làm phim chỉ chiếm số ít ỏi trong hàng chục nhà sản xuất đem dự án phim đến “chào hàng” các đài. Nhiều đơn vị bằng mọi cách mua được giờ phát sóng ở các đài, mà dân trong nghề thường gọi một cách hài hước là chạy “quota”, rồi thuê đơn vị khác sản xuất hay mời 100% đội ngũ làm phim ở các hãng phim nhà nước.

Phim Những người độc thân vui vẻ

Hãng phim chỉ tồn tại trên danh nghĩa chứ không có máy móc làm phim hay những nhân sự cốt cán làm công tác biên tập, chưa nói đến đội ngũ cán bộ chủ chốt là đạo diễn hay nhà biên kịch. Nhiều hãng phim không có đạo diễn riêng. Mỗi khi có dự án làm phim, các hãng mời đạo diễn, đạo diễn tập hợp ê-kíp rồi thuê mượn máy móc và… “kéo quân” đi làm phim. Vậy nên, dân trong nghề quen gọi đoàn phim của đạo diễn A hay đạo diễn B, thay cho việc nói phim của hãng nào.

Vì hãng phim không có thực lực nhưng lại muốn giành được hợp đồng hợp tác làm phim với các đài nên dẫn tới tình trạng cạnh tranh không lành mạnh. “Một số nhà sản xuất nhỏ “bán tống, bán tháo” sản phẩm khiến thị trường trao đổi, mua bán bản quyền phim đang rơi vào cảnh lộn xộn, đặc biệt là việc phá giá ầm ĩ”, giám đốc một hãng phim tên tuổi ở TPHCM (xin được giấu tên) bức xúc nói. Ông lấy ví dụ, giá mua bản quyền đài ký hợp đồng với các nhà sản xuất hiện nay thường ở mức 200 triệu đồng/tập, đài trả cho nhà sản xuất bằng thời lượng khoảng 5 spot quảng cáo (chứ không trả bằng tiền mặt). Nhà sản xuất bán thời lượng quảng cáo này cho các công ty quảng cáo hay cho các nhãn hàng. “Giá làng” khoảng 180 triệu đồng/tập nhưng có đơn vị hạ giá bán là 140-150 triệu đồng/tập, thậm chí thấp hơn nữa để “câu kéo” được nhiều spot quảng cáo.

Việc tồn tại những đơn vị làm phim theo kiểu “tay không bắt giặc” (đạo diễn Khải Hưng) khiến các hãng phim nhà nước điêu đứng, nhất là các hãng phim truyền hình có tên tuổi. Không ít người có tên tuổi, tay nghề vững vàng bỏ ngang hãng phim nhà nước đã bao năm gắn bó để “đánh thuê” cho các hãng tư nhân hay lập hãng phim riêng.

Thù lao của các hãng phim tư nhân, do không phải “nuôi” đội ngũ làm phim và mua sắm thiết bị, máy móc mà dự án nào “quyết toán” dự án đó nên thù lao cho các thành phần làm phim luôn ở thế cạnh tranh với các hãng phim nhà nước. Nhà sản xuất sẵn sàng phá giá để mời được những tên tuổi của làng phim, dẫu họ có “lời nguyền” không bao giờ làm phim truyền hình, như trường hợp của đạo diễn Lê Hoàng với bộ phim đang bấm máy. Còn đạo diễn Khải Hưng thì bức xúc nói. “Cạnh tranh là phải có thực lực chứ cạnh tranh bằng cách đẩy giá thù lao ngày càng lên cao, như vậy là giành giật”.

“Nhà đài” tự… làm khó?

Khi hãng phim trở thành trung gian làm phim, dĩ nhiên họ phải có được phần lợi nhuận từ việc thuê mướn đội ngũ từ các hãng khác hay “bán cái” cho đơn vị khác. Vì vậy, kinh phí làm phim vốn đã ít càng ít hơn. Điều này dĩ nhiên ảnh hưởng đến chất lượng phim.

Trên thị trường sản xuất phim TH hiện nay có ít nhất 5-6 nhà sản xuất có đầy đủ năng lực sản xuất hàng trăm tập phim/1 năm, sao nhà đài không lựa chọn những công ty đó mà vẫn làm với những công ty nhỏ, mới thành lập và không có thiết bị máy móc? “Các đài không khó lựa chọn nhà sản xuất có năng lực làm phim thực sự, có máy móc, trang thiết bị và đội ngũ làm phim chuyên nghiệp, sao cứ phải bắt tay với các đơn vị làm phim không có gì trong tay. Không khó để suy ra rằng việc này có lợi ích cá nhân của người nắm quyền ở các đài truyền hình hiện nay”, một nhà sản xuất phim tư nhân thẳng thắn nói.

Một số đài đã nâng giá mua bản quyền phim để nhà sản xuất có điều kiện đầu tư nâng cao chất lượng phim. Tuy nhiên, khi việc làm phim còn “mạnh ai người ấy chạy” mà không có sự điều tiết hợp lý từ phía trên hay sự “bảo ban” nhau giữa các nhà sản xuất để cùng hướng tới những bộ phim hấp dẫn, thì chất lượng phim TH vẫn còn phập phù và bài toán nâng cao sức hấp dẫn phim TH vẫn chưa tìm ra lời giải. Thế là không khí sản xuất và phát sóng phim TH hiện nay tưởng hứa hẹn những tín hiệu vui lại ẩn chứa nhiều “nguy cơ” khác.

Chẳng hạn, nhiều hãng phim đua nhau làm phim trong khi “đầu vào” còn phụ thuộc vào việc hãng phim có mời chào được tài trợ hay không; lịch phát sóng của đài vào thời điểm nào… Vì vậy, đã thấy nguy cơ… phá sản của một số hãng phim chỉ sau một vài, thậm chí chỉ một bộ phim.

Xã hội hoá phim TH thực chất là huy động các nguồn lực xã hội cùng chung tay, góp sức sản xuất nhiều bộ phim hay hơn nữa. Nhưng việc tồn tại những trung gian làm phim để giành được hợp đồng làm phim bằng mọi giá đi ngược lại chủ trương đúng đắn về xã hội hóa.

Cạnh tranh không lành mạnh dẫn đến các đơn vị tham gia thị trường phim “bỏ giá” thấp. Điều này cũng khác với việc các hãng phim bắt tay nhau để làm phim theo hướng chuyên nghiệp hóa.

Để đảm bảo việc chọn lựa những nhà làm phim thật sự minh bạch, cần áp dụng cơ chế “chào hàng cạnh tranh” như bên đầu tư xây dựng cơ bản. Nghĩa là trên cơ sở danh sách những nhà sản xuất đáp ứng được tiêu chí về cơ sở vật chất, thiết bị, đội ngũ làm phim…, đài lựa chọn đối tác nào đáp ứng đủ tiêu chí đề ra cho dự án đó căn cứ vào các yếu tố khác như chất lượng kịch bản, giá thành sản xuất… Các tổ chức quốc tế mỗi khi tài trợ cho các dự án phim dài tập ở Việt Nam cũng thường áp dụng phương thức này.

Cảnh trong phim Nhà có nhiều cửa sổ

Hậu trường làm phim TH còn lắm nỗi “truân chuyên” đã tác động trực tiếp tới chất lượng phim. Có nhiều bộ phim nhạt nhẽo, kéo dài lê thê vẫn được phát sóng. Khán giả không có nhiều cơ hội để lựa chọn. Nhưng “nhà đài” được quyền lựa chọn thì lại tự mình… “làm khó” mình?