Tản mạn về Luật pháp, Hành pháp, Đạo lý và Văn minh

Chính Đạo lý suy đồi, Luật pháp và Hành pháp không nghiêm đã khiến cho nhiều người coi thường luật pháp, mà xảy ra nhiều hiện tượng như :

- Không những những “tặc lớn” như “lâm tặc”, “vàng tặc”, “than tặc”... đều khó trị mà những “tặc nhỏ” như “đinh tặc” cũng kéo dài cả chục năm.

- Nạn “xin đểu”, móc túi hành khách trên xe khách, xe buýt...cũng thường xảy ra.

- Người điều khiển xe không tuân luật giao thông : vượt ẩu, vượt đèn đỏ, lái Honda đánh võng trên đường phố, không đội mũ bảo hiểm...Khi vi phạm luật, còn ngang nhiên chống lại người thi hành công vụ. Như đâm thẳng xe vào CSGT, nhổ nước bọt vào mặt CSGT, tát tai CSGT (1)

Một CSGT làm nhiệm vụ trên đường Láng Hạ (Hà Nội) bị người vi phạm lái xe đâm thẳng vào người và hất lên nắp capô - Ảnh: otofun (2).

Trong thời gian gần đây, báo chí dưa tin nhiều vụ cướp giật xuất hiện rên đường phố mà bọn cướp rất hung hãn, sẵn sàng chém, giết người để cướp của (3).

Lại có những kẻ dám giết người một cách dã man, vô căn cứ, vô trách nhiệm như trường hợp Nguyễn Văn Dũng đã dùng dao đâm chết một bác sĩ và bị thương một bác sĩ khác tại bệnh viện đa khoa huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình sáng ngày 16/8/2011 khi biết anh của y chết vì bệnh quá nặng mới đưa vào bệnh viện nên các bác sĩ không thể cứu chữa được(4).

Ở đâu trên thế giới mà người dân lại coi thường pháp luật như ở Việt Nam ta hiện nay, khiến những cái xấu, cái ác từ nhỏ nhặt đến phạm trọng tội đều dễ dàng xảy ra ?

Nhỏ nhặt như chuyện xả rác nơi công cộng từ đường phố, đến công viên, đến bãi biển... mà thủ phạm là những khách hàng lẫn người bán hàng đủ cả thành phần, trình độ,... Thậm chí đêm 26/3/2011 ở 30 tỉnh, thành trong nước ta có sự tụ tập của nhiều người trẻ để hướng ứng chiến dịch giờ trái đất : rất tốt. Nhưng đã có một nơi, sau khi những người trẻ tiên tiến này giải tán thì để lại một bãi rác!

Việc xếp hàng chờ phục vụ dân ta cũng mang tiếng là chưa được “văn minh”! Người viết đã trải qua những kỷ niệm khó quên trong văn hóa xếp hàng. Đã từng lấy hòn gạch thay vị trí của mình trong hàng từ lúc nửa đêm để chờ sáng sớm được mua gạo : nhưng hòn gạch vẫn được tôn trọng vì những người xếp hàng đều biết hòn gạch nào của ai! Nhưng khi cung không đủ cầu, đưa đến nạn chợ đen thì rất dễ sinh loạn! Như khi đứng xếp hàng từ sáng đến chiều để mong mua vé tàu lửa, đến khi cửa ô bán vé bắt đầu mở ra để bán vé thì bị những người “bặm trợn” từ bên ngoài nhào vô “tống một phát văng ra khỏi hàng” để họ giành chỗ!

Ngày nay những tình huống như thế không còn nữa. Nhưng tại một số quầy làm thủ tục lấy thẻ lên máy bay, thỉnh thoảng có những hướng dẫn viên du lịch không xếp hàng mà từ ngoài đi luôn lên quầy đặt một chồng vé và người làm thủ tục lại ưu tiên xử lý chồng vé ấy... Đến việc các người trẻ “sành điệu” mà báo đài thường gọi là các “fan” chào đón ban Backstreet Boys vào tháng 2 năm 2011 tại sân bay Tân Sơn Nhất thì xem ra cũng “hết ý”. Lúc đầu tưởng như ở “tầm văn hóa cao” vì đã bỏ công sắm các thứ như các biểu tượng trên áo quần, mũ nón, cờ xí, băng rôn, biểu ngữ, hoa,... và đến trước 2 tiếng đồng hồ để chờ chào đón các “thần tượng”.

Nhưng sau lại hóa ra “rất vô văn hóa” : Khi các chàng Backstreet Boys xuất hiện để chuẩn bị lên xe về khách sạn thì đám đông sành điệu này chen lấn nhau, xô đạp nhau, tranh giành nhau xông lên phía trước tiến về các thần tượng, vì ai cũng muốn mình là người đầu tiên được tặng hoa, được chụp ảnh, được ôm hôn,... các thần tượng, tạo thành một cảnh hỗn loạn vô cùng mất trật tự, khiến cho lực lượng bảo vệ trật tự trị an sân bay Tân Sơn Nhất phải một phen vô cùng vất vả, dùng mọi phương tiện như rào chắn, dây cản, la hét, thổi còi, thiếu đường dùng dùi cui và roi điện, mới lập lại được trật tự!

Có lẽ do quá hãi về cách tiếp đón “ở tầm cao văn hóa của đàn ong vỡ tổ này”, mà sau đó không lâu, (khoảng tháng 3 năm 2011) ca sĩ lừng danh Bob Dylan của Mỹ, đã “khiêm nhường từ chối” bằng cách gởi một thông điệp tới ban trách nhiệm tổ chức với đại ý rằng “xin các ngài miễn cho tôi cái hân hạnh được tiếp đón bởi các người “sành điệu" tại sân bay Tân Sơn Nhất thì tôi mới có thể đến biểu diễn tại Thành phố Hồ Chí Minh của các ngài”!

Đến những hành vi sau đây, thì “được cái gì”, “mất cái gì”, “dư cái gì” và “thiếu cái gì” ? Khoảng 4 giờ 30 phút sáng 26/01/2011, một ô tô chở bia từ thành phố Vinh (Nghệ An) hướng về Hà Tĩnh, đến đầu cầu Bến Thủy 20m đã đâm vào dải phân cách và lật, làm hàng ngàn lon bia 333 đổ ra đường. Thế là hàng ngàn người dân quanh vùng xúm lại chen nhau dành lấy bia dù không phải của mình khiến CSGT thêm “mệt nghỉ” vì ách tắt giao thông kéo dài(5), và chủ bia kêu trời không thấu!

Tranh thủ lấy bia khiến “khổ chủ” của bia và CSGT thêm “khổ” (6)

Việc “cứu khổ tai nạn bia” trên đây đã được báo in, báo mạng, đài phát thanh, đài truyền hình phổ biến rộng khắp cho dân ta biết, kèm theo lời bình gay gắt. Thế nhưng sự “sự giúp đỡ" kiểu này lại tiếp tục xảy ra : Vào khoảng 6 giờ sáng 14.4.2011, chiếc xe biển số 54N - 6476 chở dưa hấu chạy hướng Vinh - Hà Nội tới km447 + 450 trên quốc lộ 1A, đoạn qua xã Nghi Long, Nghi Lộc, Nghệ An thì vì va quệt chiếc xe tải 37V - 1851 chạy ngược chiều nên lật ngang và dưa hấu đổ tung xuống đường.

Tai nạn không những làm giao thông bị ách tắc trong 6 tiếng đồng hồ, mãi đến 12 giờ trưa tình hình giao thông mới ổn định trở lại, mà rất nhiều người từ già trẻ, trai, gái thấy biết sự việc, kể cả những người đang trên đường đi làm việc, những học sinh đang trên đường đên trường cũng không sợ mất thì giờ, nhào vô tranh thủ nhặt lấy dưa như đã từng nhặt bia trên đây ! (7)

Khi những hiện tượng như trên xảy ra thì hầu như người ta chỉ nói do dân trí ta thấp, do nhà trường không day đạo đức, v.v... Quả là tội và oan cho những nhà giáo đứng lớp dạy!

Nhưng những hiện tượng trên đây có dễ xảy ra ở nước có nền pháp trị nghiêm minh như Singapore không ? Ông Lý Quang Diệu đã xây dựng Singapore từ một vùng đất nghèo nàn, lạc hậu trở thành một đất nước giàu mạnh, văn minh, sạch sẽ bậc nhất châu Á chỉ trong mấy mươi năm. Hiện nay, hàng năm có khá nhiều học sinh Viên Nam xin tới du học, và những người giàu có, kể cả một số các quan chức nước ta cũng thường đến đó chữa bệnh. Mà khởi đầu của việc xây dựng là một nền pháp trị với việc xử phạt nghiêm minh từ các hành vi nhỏ nhặt nhất của dân chúng như phạt nặng tội xả rác, hút thuốc nơi công cộng, ăn kẹo cao su nhả bả bừa bãi, phá hoại tài sản công hay của người khác,v.v....

Một thí dụ điển hình là vụ Singapore xử phạt đánh mấy gậy vào mông một thanh niên Mỹ để trị tội “quậy phá” đã tạo ra cuộc khẩu chiến thú vị giữa Mỹ và Singapore vào năm 1994. Nguyên là cậu Mỹ Michael Fan, 18 tuồi, một hôm “bỗng dưng nổi máu anh hùng”, lấy bình sơn xịt bậy lên một chiếc xe hơi của một ai đó tại Singapore. Cậu bị cảnh sát Singapore tóm cổ. Một phiên tòa của Singapore ngày 31/03/1994 đã tuyên án cậu bị 4 tháng tù giam, nộp phạt 2.230 đô la, và sẽ phải bị đánh 6 gậy vào mông! (9). Sau khi tin được loan, cha mẹ cậu tỏ ra rất tức giận, cho việc đánh gậy vào mông con họ là vi phạm nhân quyền, một hình phạt dã man áp đặt vào một người vô tội. Dư luận báo chí Mỹ cũng lên tiếng phản đối ầm ĩ, thúc chính quyền Mỹ can thiệp với chính quyền Singapore để một công dân Mỹ khỏi bị cái nhục là bị Singapore quất roi vào mông.

Tổng thống Mỹ lúc ấy là Bill Clinton cực chẳng đã phải gởi lời xin Singapore tha cho cậu. Nhưng ông Shanmugam Jayakumar là Bộ trưởng Tư Pháp kiêm Bộ trưởng Ngoại giao của Singapore, đã mạnh mẽ bảo vệ quyền của Singapore là được đánh gậy vào mông cậu Fan và đã phát biểu trong một hội nghị luật sư quốc tế rằng những sự chỉ trích việc tuyên án, đặc biệt trong giới truyền thông của Mỹ, đã cho thấy một “chiến dịch cuồng loạn” và đã chứng tỏ “một sự ngây ngô chưa từng có” trong cố gắng làm cho Singapore chịu thua. Ông nhấn mạnh, “không một chánh quyền Singapore nào có thể điều hành đất nước hữu hiệu nếu công dân Singapore thấy chính quyền của họ khuất phục trước áp lực của báo chí Mỹ".

Chuyên gia “quất mông” của Singapore biểu diễn kỹ thuật quất trên một mô hình cho thế giới biết trước khi quất vào mông cậu Mỹ Michael Fan.(10)

Cho nên Singapore cứ sẽ quất gậy vào mông của Fan, nhưng để tỏ thiện chí vì nể tình Tổng thống Bill Clonton xin tha cho cậu Fan, mà giảm bớt 2 gậy, tức sẽ quất vào mông của Fan 4 gậy thay vì 6 gậy như Tòa đã tuyên. Cũng chính Tòa án kết tội cậu Fan đã tuyên án 12 gậy và 8 tháng tù giam đối với một câu học sinh 17 tuổi đến từ Hồng Kông trước vụ Fan một tháng. Như vậy là Singapore cứ “đét gậy vào mông” bất cứ “ông trời con nào phạm luật của Singapore” bất chấp “ông trời con" đó từ đâu tới!

Nhưng việc quất vào mông cậu Fan của Singapore mang đầy tính “kỹ thuật và nghệ thật”, nghĩa là rất “văn minh”, chứ không phải khi tóm cổ được là cứ “bộp tai, đá đít hay nện dùi cui” ngay tại chỗ như nhiều nơi được cho là văn minh trên thế giới!.

Kỹ thuật và nghệ thật là ở chỗ: người cầm gậy quất là “chuyên gia quất” đã thực tập quất nhuần nhuyễn trên mô hình, cái gậy (hay roi) là một công cụ nhà nghề, được chế tác sao cho người bị quất cảm thấy đau “thấu trời xanh”, trước khi bị quất thì mông người bị quất sẽ được mang một cái “quần xịp nhà nghề” được chế tác đặc biệt để bảo vệ những chỗ cần bảo vệ khi nhận cú quốc mà người bị quất vẫn cảm thấy đau thấu xương! Trước khi bị quất, người bị quất được niềng chân, tay vào một cái giá gỗ ở thế nằm chùm hum khiến cho cái mông lòi ra ở vị trí dễ nhận đúng cú quất nhất, và sau cùng cái kỹ thuật và nghệ thuật còn là ở chỗ cú quất mạnh “như trời giáng”, người bị quất cảm thấy “ đau thấu ông bà, ông vải” mà vẫn không bị gãy xương, dập gân, hay hư dây thần kinh!

Với cách “quất văn minh” này, người Singapore không cho rằng việc “đét” vào mông cậu Mỹ là hành động dã man hay vi phạm nhân quyền như người Mỹ nói, mà là bài học giúp cho “con người hư đốn biết thế nào là lễ độ”, là bước sơ đẳng nhất trong đạo học làm người theo văn hóa Đông phương của người Singapore!

Ông Jayakumar còn cho biết Singapore cương quyết bảo vệ những luật nghiêm khắc mình như án tử hình bắt buộc đối với những người buôn bán ma túy và “giam tù để đề phòng” (preventive detention) mà không cần sự xét xử tại tòa án đối với những “ tên thuộc những băng nhóm xấu xa và những tên buôn lậu ma túy khét tiếng” mà không thể bị tòa kết án vì “không ai dám đứng ra làm chứng”.

Như thế, muốn xây dựng một đất nước hùng mạnh, phát triển bền vững, người dân được an cư, lạc nghiệp trong văn minh, văn hóa cao thì ngoài những đều kiện cần khác như các chính sách đúng đắn về Quốc phòng, Giáo dục, Y tế, Kinh tế,... còn phải có một nền pháp trị không những với luật pháp nghiêm minh mà việc thi hành luật cũng phải nghiêm minh.

Nhưng như thế nào là nghiêm ? Không thể nào nghiêm minh khi mà nhà nước có những chính sách không thích hợp gây hậu quả nghiệm trong về các mặt kinh tế, xã hội khiến người dân chán, coi thường chính quyền; không thể nghiêm minh được khi mà người có chức có quyền lại tham nhũng, nhận hối lộ, mà vẫn không bị luật pháp trừng trị thích đáng. Không thể nào nghiêm minh khi nhiều người quyền thế cấu kết với những kẻ cơ hội, lợi dụng những sơ hở của luật pháp để làm giàu rất nhanh, bất chính trên tài sản của Nhà nước và của đa số dân nghèo. Trong tình cảnh đó, người dân bắt chước coi thường luật pháp là chuyện tất nhiên. “Thượng bất chính, hạ tất loạn” là câu nói xưa nay vẫn còn nguyên giá trị.

Một điều cũng nên lưu ý là không nên lầm tưởng rằng khi có tiến bộ khoa học kỹ thuật, tạo ra đủ loại sản phẩm thỏa mãn các nhu cầu cao của con người và có một nền pháp trị nghiêm thì xã hội văn minh và không còn những cái ác. Thật ra, có khoa học kỹ thuật cao, có luật lệ nghiêm minh được ghi thành văn bản thì chưa phải là văn minh đích thực khi con người thiếu cái đạo lý sống làm người lương thiện, khi con người chỉ “thiện”, “bác ái” với những người cùng phe nhóm, với những gì họ nghĩ lầm là có lợi cho họ, khiến họ có thể dễ dàng làm những việc ác, dễ phạm tội cướp của, giết người....

Các hiện tượng đã và đang xảy ra ở các nước phát triển phương Tây minh chứng điều này. Chẳng hạn Anders Breivik do niềm tin tôn giáo mù quáng đã âm mưu cho nổ bom và vài giờ sau lại dùng súng bắn làm chết tổng cộng 92 người vô tội, không hề thù oán gì với y cả tại Na Uy ngày 23/7/2011, hay như Shawn Morgan đã trùm bao plastic làm chết ngạt em bé gái 3 tuổi con nhà hàng xóm tại bang Missouri (Mỹ) ngày 06/8/2011 (11) hay một người đàn ông ở bang Louisiana (Mỹ) hôm 16/8/2011 đã lấy gậy đánh rồi dùng dao chặt đầu, tay chân đứa con trai 7 tuổi bị tật nguyền của y và đem đầu đứa bé để gần đường cốt cho mẹ cậu bé thấy !(12).

Nước ta cũng đã từng có những người tuy có bằng cấp Đại học mà đã ra tay giết người dã man như giết người tình, phân thây, đem bỏ nhiều nơi,...

Vì vậy, trong khi nhà nước ta theo đuổi chính sách phát triển sản xuất, kinh doanh để cố chạy theo phong cách của các nước tiên tiến phương Tây mà lơ là, quên đi những mặt tốt trong đạo học làm người tử tế vốn đã có sẵn trong văn hóa truyền thống của cha ông, là cái nền tảng của văn minh đích thực, khiến nhiều người chỉ tranh nhau kiếm tiền, làm giàu bất chấp thủ đoạn trong bối cảnh luật pháp thiếu nghiêm minh, chính sách kinh tế xã hội có nhiều sai lầm, khiến bất công có đất nảy nở, sự cách biệt giàu nghèo trong xã hội càng tăng thì cái ác trong xã hội sẽ tăng lên là điều không thể tránh khỏi.

Tài liệu tham khảo: