Huỳnh Văn Nghệ (2/2/1914 - 5/3/1977) là cán bộ chỉ huy trong trong Quân đội Nhân dân Việt Nam, nổi tiếng về tài thi ca, có những câu thơ được nhiều người truyền tụng. Thơ của ông giản dị mà gần gũi, đầy cảm hứng mà sâu sắc, hồn nhiên mà xúc động.
Bài thơ Tiễn bạn về Bắc của ông làm tại Chiến khu Đ năm 1946 với 4 câu tuyệt bút mở đầu đã được nhiều thế hệ người Việt Nam truyền tụng:
Có ai về Bắc ta theo với
Thăm lại non sông đất Lạc Hồng
Từ thuở mang gươm đi cứu nước
Ngàn năm thương nhớ đất Thăng Long. |
Tôi thuộc lòng 4 câu thơ này từ những năm 50 đến nay. Thế nhưng, những năm gần đây, tôi lại được đọc 4 câu thơ đó với những sửa chữa, mà tôi gọi đó là “dị bản” như sau:
Ai về xứ Bắc ta đi với
Thăm lại non sông giống Lạc Hồng
Từ độ mang gươm đi mở cõi
Trời Nam thương nhớ đất Thăng Long |
Có thể “dị bản” là do ai đó vì cảm mến Huỳnh Văn Nghệ, tự cho mình có trình độ văn học hơn, nên sửa một số từ, làm cho những câu thơ tuyệt tác đó thấp xuống ngang tầm với sửa. Không nên! Những người đọc thơ không nên sửa thơ của người khác, kể cả khi từ đó, ý đó không hay.
Tôi cho 4 câu thơ đó là tuyệt tác, vì nó được bố cục chặt chẽ, những từ “rất đắt”, những ý tuyệt vời, chính xác, đúng chỗ, thể hiện nhất quán được tâm hồn trong sáng của Huỳnh Văn Nghệ. Những dị bản được phổ cập lại có những chỗ không thống nhất, hớ hênh khiến người ta cho rằng có sự vội vã không cần thiết.
Trên đây là ý kiến của ông Mai Anh, cư ngụ tại 491/247 Huỳnh Văn Bánh, phường 13, quận Phú Nhuận, Thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, cả “chính bản” và “dị bản” theo trích dẫn của ông Mai Anh đều không chính xác. Hồn Việt xin dẫn ra bút tích của Huỳnh Văn Nghệ để bạn đọc tham khảo.
Chân dung và bút tích nhà văn Việt Nam, tập 1, 2008 tr.273.
Vậy căn cứ vào bút tích của Huỳnh Văn Nghệ thì 4 câu thơ đầu trong bài Tiễn bạn về Bắc như sau:
Ai đi về Bắc ta đi với
Thăm lại non sông giống Lạc Hồng
Từ độ mang gươm đi giữ nước
Trời Nam thương nhớ đất Thăng Long. |
