- P/V: Được Hãng phim Hội Nhà văn mời làm ĐD bộ phim có kinh phí 16 tỷ đồng này, xin ông cho biết công việc cụ thể của ông ở đoàn phim?
- Đạo diễn Triệu Tuấn: Công tác ĐD có nhiều phần việc phải làm, chúng tôi cùng phía bạn xây dựng kịch bản phân cảnh, tuyển chọn diễn viên, chọn cảnh… và làm việc với các thành phần đoàn phim trước khi vào quay. Với dự án này, ĐD Phạm Đông Vũ đảm nhận việc điều hành và phát ngôn tại trường quay. Trong quá trình quay, nếu phát sinh những vấn đề vướng mắc thì tiếp tục bàn bạc để thay đổi cho phù hợp.
Trước đó, tôi và ĐD Phạm Đông Vũ đã thống nhất cao với nhau về từng cảnh quay trên cơ sở kịch bản phân cảnh do hai bên xây dựng. Phim thu tiếng trực tiếp, mặc dù kịch bản được dịch thành hai thứ tiếng và có phiên dịch nhưng cái khó khi vào diễn là hai bên không hiểu tiếng nhau nên để phối hợp nhịp nhàng và ăn khớp đòi hỏi phải tập dượt kỹ lưỡng.
- Ngoài khoảng cách ngôn ngữ, các ông vượt qua những rào cản khác ra sao?
- Tổ phiên dịch gồm ba người đảm nhận các công việc tại hiện trường, làm việc với tổ đạo diễn và các nhà làm phim Việt Nam.
Trong quá trình quay, tôi và ĐD Phạm Đông Vũ thống nhất, có gì cần trao đổi thì sau mỗi cảnh quay sẽ thảo luận chứ không cắt ngang giữa chừng làm ảnh hưởng tới tiến độ và không khí đoàn phim.
Việc có hai ĐD rất dễ xảy ra tình trạng “một núi hai hổ”, bất đồng ngôn ngữ càng dễ dẫn đến cãi cọ, nổi nóng… Vì vậy, sau mỗi ngày quay, chúng tôi thống nhất các phương án để ngày mai làm tiếp sao cho đạt hiệu quả cao nhất. Khi đã chuẩn bị kỹ lưỡng thì vào guồng rất nhanh. Phía bạn đảm nhận rất tốt các phần việc đã thoả thuận.
Ra hiện trường, mọi việc đều chạy băng băng. Không sửa bất kỳ câu thoại nào mà chỉ có thể sửa chữa một vài từ, vì mỗi lần sửa một câu thoại sẽ làm chậm tiến độ đoàn phim khoảng 30 phút.
Trong khi với đoàn phim của ta, thường rất mất thời gian khi bắt đầu khởi động một đoàn phim hay bắt đầu một ngày quay, cứ loay hoay mất 30 phút. Bắt đầu 9 giờ thì cũng phải 9 giờ 30 hay 10 giờ mới bắt đầu được.
Còn ở đoàn phim này, 8 giờ bắt đầu có nghĩa là 8 giờ 15 bấm máy, mọi việc đã được chuẩn bị đâu vào đấy và mọi người đều có ý thức đến sớm để chuẩn bị các phần việc của mình. Diễn viên chính phải thức từ 4 giờ sáng để hóa trang và khi vào quay thì không còn xem kịch bản nữa, coi như đã học thuộc ở nhà, đã nhập tâm và vào quay là sống với đời sống của nhân vật.
Đạo diễn Triệu Tuấn (đứng giữa) trao đổi với các diễn viên
trước lúc thực hiện một cảnh quay.
- Kịch bản được duyệt và chỉnh sửa khá nhiều lần và từng có dự thảo xây dựng phim theo hướng hành động, trinh thám. Vậy rốt cục bộ phim sắp tới theo hướng nào, thưa ông?
- Kịch bản gốc là câu chuyện về Nguyễn Ái Quốc đến Trung Quốc củng cố các cơ sở cách mạng của ta ở đây. Sau khi được cãi trắng án, Người vượt qua rắc rối của nhiều thế lực cách mạng ở Thượng Hải để đến với nước Nga.
Dự án này được Nhà nước tài trợ 12 tỷ đồng, còn 4 tỷ đồng nữa phải tự huy động nên có ý kiến đề xuất, cần đẩy yếu tố hành động cao hơn để thu hút khán giả ngoài rạp, nhằm bù đắp kinh phí.
Sau, Hội đồng duyệt kịch bản và hãng phim thống nhất, tinh thần chung của phim là ngợi ca sự tài trí, nhân cách con người của người chiến sĩ cộng sản Nguyễn Ái Quốc và phản ánh tinh thần dân tộc nên không quá sa đà các pha hành động, mạo hiểm. Tinh thần Nguyễn Ái Quốc đóng vai trò trọng tâm, yếu tố hành động chỉ là phụ trợ nhằm tăng thêm sự hấp dẫn.
- Yếu tố tình cảm được khai thác trong phim ra sao, thưa ông?
- Đó là tình yêu đơn phương của Phương Thảo (do NSƯT Mỹ Uyên đóng) với Nguyễn Ái Quốc. Nhưng không chỉ Phương Thảo mà rất nhiều người đều dành tình cảm yêu mến, cảm phục con người và nhân cách Nguyễn Ái Quốc, ngay cả người lái xe của mật thám Pháp cũng yêu mến Người.
Phim có nhiều đoạn cảm động, như lúc anh em Phương Thảo gặp nhau sau nhiều năm xa cách và nhớ về những kỷ niệm hồi bé hai anh em phải đi ăn xin. Họ gặp lại trong cảnh trái ngang, em đem lòng yêu Nguyễn Ái Quốc, chăm sóc và bảo vệ Người thì anh lại đang theo dõi và tìm cách hãm hại Nguyễn Ái Quốc.
Công tâm mà nói, diễn viên Trung Quốc diễn xuất có chiều sâu và làm việc với tinh thần hết sức nghiêm túc…
Nguyễn Ái Quốc và gia đình người Hoa trong phim Vượt qua bến Thượng Hải.
Ảnh do đoàn làm phim cung cấp.
- Ngoài một số cảnh quay tại Việt Nam, các cảnh ở Hội An và Sài Gòn - Chợ Lớn những năm 1920 đều dựng tại trường quay Hoành Điếm cùng với việc ĐD người Trung Quốc chỉ đạo toàn bộ các cảnh quay dẫn đến không ít lo ngại sự nhạt nhoà của màu sắc dân tộc trong phim?
- Chúng tôi đã tính toán rất kỹ khi dựng các cảnh quay này tại phim trường Hoành Điếm. Đây là cảnh Việt Nam những năm 1920 nên nếu làm ở ta sẽ mất thời gian hơn và tốn kém hơn. Ta chưa có đội ngũ chuyên nghiệp làm việc này và có thể không có đủ những vật liệu phù hợp để dựng cảnh như phía bạn.
Điều quan trọng khác là đường phố bây giờ và cảnh quan hai bên đường của ta làm gì còn vẻ hoang sơ như trước. Hậu cảnh phía sau thì thế nào cũng đụng nhà cao tầng và dây điện nhằng nhịt. Trong khi, trường quay của phía bạn có những khu phố hai tầng đúng với phong cách phố “Tàu” ngày trước và xa xa có dãy phố làm nền nữa.
Hội An được bảo tồn tốt cũng không giống ngày xưa và làm sao đoàn phim đưa hàng trăm người đến đó quay giữa phố xá du lịch người người tấp nập ấy. Ở Sài Gòn cũng vậy, ngăn đường để quay là việc rất khó, chưa nói đến các thủ tục rườm rà có liên quan…
Tôi biết lo ngại nhất của mọi người hiện nay là “Trung Hoa hóa” về văn hóa, nhưng tôi khẳng định, bộ phim thể hiện linh hồn Việt, dù tạo dựng không khí những năm 1930 ở Thượng Hải hay thành phố cảng Hạ Môn.
Cảnh quay về Việt Nam thì những người Việt Nam ở trong phim đều mặc quần nâu, đi chân đất, nếu có đi giày thì giày cỏ chứ không đi giày vải, quần xắn móng lợn...
Chúng tôi có hẳn một xe lớn chở đạo cụ từ Việt Nam sang, từ vại gốm Hương Canh đến các vật dụng sinh hoạt như chén bát, quạt… và đặc biệt là chuẩn bị đầy đủ đồ thờ cúng để dựng một bàn thờ tổ tiên trong phòng ở của Nguyễn Ái Quốc, có cả 5 cặp bánh chưng và hoa quả mang từ Việt Nam sang nữa. Chúng tôi luôn có ý thức giữ linh hồn Việt Nam trong từng cảnh quay. Các bạn Trung Quốc rất thành tâm với bộ phim về đề tài lãnh tụ này.
- Xin cảm ơn ông!
